Zaplecze organizacyjne

Wiodącą polską organizacją nie tylko na Zaolziu, ale w całej Republice Czeskiej jest powstały w 1990 r. Kongres Polaków w Republice Czeskiej (KPRC). Reprezentuje on polską mniejszość wobec społeczeństwa większościowego, organów państwowych, samorządowych oraz mediów. Jego zadaniem jest także wspieranie wszelkich przejawów aktywności polskiej grupy narodowej, przede wszystkim poprzez koordynowanie działań podejmowanych przez współtworzące Kongres organizacje mniejszościowe. Tych w Kongresie skonfederowało się 28, a największą z nich jest skupiający ponad 12 000 Zaolziaków Polski Związek Kulturalno-Oświatowy (PZKO).

Oprócz PZKO, w poczet współtworzących Kongres organizacji wchodzą m.in.: Harcerstwo Polskie w Republice Czeskiej, Koło Polskich Kombatantów, Macierz Szkolna, Polski Związek Byłych Więźniów Politycznych, Polskie Stowarzyszenie Artystów Plastyków, Polskie Towarzystwo Medyczne, Polskie Towarzystwo Artystyczne „Ars Musica”, Polskie Towarzystwo Turystyczno-Sportowe „Beskid Śląski”, Stowarzyszenie Młodzieży Polskiej, Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich, Stowarzyszenie Emerytów Polskich, Stowarzyszenie Przyjaciół Polskiej Książki, Stowarzyszenie Rodzina Katyńska, Towarzystwo Nauczycieli Polskich, Zaolziańskie Towarzystwo Fotograficzne, Zrzeszenie Literatów Polskich, Zrzeszenie Śpiewaczo-Muzyczne. Poza osobami prawnymi członkami Kongresu mogą być także osoby fizyczne biorące udział w działalności terenowych struktur Kongresu.

Najwyższym organem Kongresu Polaków jest Zgromadzenie Ogólne, delegatów na które wyłaniają sejmiki gminne, gromadzące na zasadzie dobrowolności Polaków zamieszkujących na terenie danej gminy. Zgromadzenia Ogólne odbywają się co trzy lata i określają podstawowe cele i zasady działalności Kongresu. Organem nadzorującym wypełnianie uchwał Zgromadzenia Ogólnego jest Rada Przedstawicieli, złożona z delegatów organizacji współtworzących Kongres oraz 31 pełnomocników wyłanianych przez sejmiki gminne. Z uwagi na swój skład Rada jest także podstawowym forum współpracy poszczególnych organizacji członkowskich. Organem wykonawczym Kongresu Polaków jest jego Rada, wyłaniana na trzyletnią kadencję przez Zgromadzenie Ogólne. Na jej czele stoi prezes, którym od 2002 r. jest historyk, dr Józef Szymeczek, wykładowca Uniwersytetu Ostrawskiego.

Zgodnie ze statutem, najwyższym posłannictwem Kongresu jest łączenie działań prowadzących do realizacji wspólnych celów społeczności polskiej w Republice Czeskiej, ochrona jej praw i interesów, szczególnie dotyczących edukacji w języku polskim, informacji,środków masowego przekazu i wydawnictw w języku ojczystym oraz prawa do używania języka polskiego w życiu publicznym. Kongres dąży także do utrwalania i pogłębiania wzajemnych stosunków z Macierzą oraz pielęgnowania i pomnażania dziedzictwa kultury narodowej. Wspiera też działania mające na celu zacieśnianie współpracy transgranicznej.

PZKO powstał w roku 1947, a od 2009 r. jego prezesem jest urodzony w Cieszynie przedsiębiorca Jan Ryłko. Do podstawowych celów Związku należy organizowanie polskiego życia społecznego według zainteresowań członków w zakresie śpiewu, muzyki i tańca, teatru amatorskiego, sportu, regionalnych inicjatyw samokształceniowych odnoszących się historii regionu, ludoznawstwa, stosunków międzyludzkich, spraw socjalnych itp. Jego zadaniem jest także zapewnienie powyższym działaniom niezbędnych warunków organizacyjnych, lokalowych i finansowych, a także jak najszersza prezentacja ich rezultatów. PZKO, którego ambicją jest ponadto utrzymywanie kontaktu z żywą kulturą polską, stanowi jedną z największych organizacji zrzeszających Polaków zamieszkałych poza granicami kraju. Jego 12 000 członków zorganizowanych jest w regionalnych kołach, które istnieją nie tylko w miastach, ale i w każdej zaolziańskiej wsi zamieszkałej przez pokaźniejszą liczbę Polaków. Aktualnie działają 84 koła (liczba ta uległa zmniejszeniu od 1990 r., kiedy to było ich 95), z których część, w liczbie 45 posiada własne siedziby – tzw. „domy PZKO”, stanowiące miejsca spotkań okolicznych Polaków.

Organizacją działającą w interesie całej społeczności polskiej w Republice Czeskiej, a pozostającą poza Kongresem jest Polska Sekcja Narodowa Ruchu Politycznego Coexistentia, organizacji jednoczącej przedstawicieli wszelkich mniejszości narodowych zamieszkałych w Republice Czeskiej i funkcjonującej przede wszystkim w obszarze politycznym. Jej działania koncentrują się na monitorowaniu respektowania przez instytucje państwowe i samorządowe praw człowieka, w tym przede wszystkim standardów europejskich w ochronie praw mniejszości narodowych. Ruch stara się także inicjować korzystne dla mniejszości narodowych zmiany w zakresie obowiązujących w Republice Czeskiej uregulowań prawnych. Aktywność Polskiej Sekcji Ruchu pozwala jej wprowadzać swoich przedstawicieli do samorządów gminnych. W przeszłości jej reprezentant zasiadał też w parlamencie Republiki.

Książnica Cieszyńska